حمیدرضا ملاحسنی
وکیل پایه یک دادگستری- کارشناس ارشد حقوق جزاو جرم شناسی

متاسفانه چندی است که در جامعه برداشت غلطی از ازدواج موقت (متعه) صورت می پذیرد و گاه فحشا و هوسرانی که مطابق آیه شریفه وَلَا تَقْرَبُوا الزِّنَا إِنَّهُ كَانَ فَاحِشَةً وَسَاءَ سَبِيلًا ﴿الإسراء: ٣٢﴾ مومنین از نزدیکی به آن نهی شده اند در قالب شرعی آن عرضه می گردد.در این وجیزه سعی بر آن است تا با واکاوی موضوع به این سوال مهم پاسخ داده شود که، برای مشروعیت ارتباط فی مابین دو جنس مخالف ، خواندن صیغه عقد به تنهایی کافی است یا اینکه شرایط دیگری را هم برای صحت عقد موقت می بایست مد نظر قرار داد و عدم رعایت آن شرایط مارا در چه وضعیتی قرار خواهد داد.
براي پاسخ به این سوال لازم است به فلسفه ازدواج موقت توجه نمود.
غريزه جنسي يکي از نيرومندترين غرائز انساني است، تا آن جا که پاره‏اي از روانکاوان تمام غرائز ديگر را به آن باز مي گردانند. از سوي ديگر قانون کلي است که اگر به غرايز طبيعي انسان به صورت صحيحي پاسخ داده نشود، براي اشباع آن متوجه طريق انحرافي خواهد شد، زيرا غرايز طبيعي را نمي توان از بين برد. فرضا بتوانيم آن را سرکوب کنيم،اما چنين اقدامي عاقلانه نيست، زيرا مبارزه با قانون آفرينش است.
مکاتب يا ادياني که در صدد سرکوب آن بر آمدند، ناموفق بودند .بنابر اين راه صحيح آن است که غرائز را از طريق معقولي اشباع کرد و از آن‏ها در مسير زندگي بهره برداري نمود.
از طرف ديگر در بسياري از محيط ها افراد در سنين خاصي قادر به ازدواج دائم نيستند، يا افراد متأهل در مسافرت‏هاي طولاني و يا در مأموريت‏ها و يا به علل ديگري با مشکل عدم ارضاي غريزه جنسي رو به رو مي شوند، و يا زنان جواني که شوهرشان را از دست مي دهند و زمينه ازدواج دائم براي آن ها فراهم نمي گردد و غريزه جنسي نيز برآن ها فشار وارد مي کند.
اسلام که قوانينش را خداي آگاه بر تمام مصالح و مفاسد و نيازهاي دروني و بيروني بشر فرستاده است، براي پاسخ گويي صحيح و همه جانبه به اين غريزه طبيعي، دو راه تعيين فرموده است: يکي ازدواج دايم و ديگري موقت.
چنانچه اين دو برنامه الهي با شرايط و مقررات تعيين شده از سوي شرع عملي گردد، هم به يکي از غرايز انساني پاسخ طبيعي داده مي شود، و هم حقي از کسي پايمال نمي گردد . ازدواج موقت شرايطي دارد که با توجه به شرايط آن از يک طرف از روابط بي حد و حصر جلو گيري مي شود و از طرف ديگر غريزه جنسي از طريق قانوني و شرعي و در چهارچوب خاصي بر آورده مي شود.
با توضیحات سالف الذکر، شبهاتي که برازدواج موقت وارد مي شود، دفع مي گردد. زيرا:
اولا:با توجه به فلسفه اين ازدواج، اصل مسئله براي کساني است كه به هر علتي توان ازداوج ندارند ، بتوانند از طريق ازدواج موقت غريزه جنسي خودرا پاسخ گو باشند و دنبال فحشا و منكرات نروند.
ثانيا: ازدواج موقت با فحشا و زنا فرق اساسي دارد، از جمله:
1- در ازدواج موقت در صورتي که نزديکي صورت بگيرد ، پس از تمام شدن مدت ، زن بايد چهل و پنج روز و يا به اندازه دو حيض کامل ، عده نگه دارد ( از ازدواج با مردان ديگر پرهيز نمايد ) واگر زن در این مدت احتمالا حامله شده باشد پدر بچه معلوم مى‏شود .همچنین عده و پرهیز از آمیزش های پیاپی از نظر بهداشت و سلامت جسمی و روانی، براى زن مفید است اما در زنا زن پس از اتمام نزديکي با يک مرد، از نزديکي با مرد ديگر خود داري نمي‌کند . بنابر اين اين گونه نيست که زن به اسم صيغه هر روز با کسي باشد بلکه در هر بار که زنی صیغه دیگری می شود می بایست به مدت 45 روز عده نگه دارد و پس از آن همسر موقت دیگری شود ، در غیر اینصورت مورد در قالب ارتباط نامشروع قرارگرفته و عقوبت دنیایی و اخروی خواهد داشت.
2 - در ازدواج موقت اگر فرزندي متولد شود ،حلال زاده است و ارث مي برد و... در صورتي که در زنا اگر فرزندي به دنيا بيايد، حرام زاده است.
3 - در ازدواج موقت شرعا زن و مرد تا زماني که مدت عقد پايان نيافته است، محرم و رابطه بين آن ها مشروع مي باشد، ولي در زنا اين رابطه نا مشروع و حرام مي‌باشد.
4- در ازدواج موقت، صيغه عقد بين زن و مرد خوانده مي شود و اين دو با هم متعهد مي شوند كه نسبت به حقوق هم وفادار باشند. ضمن آنكه نشان دهنده تسليم بودن آن ها در برابر خداوند است، اما در زنا به هيچ حد شرعي و ديني و اخلاقي پايبند نيستند.
5- ازدواج موقت در بعضي از موارد ، زمينه ازدواج دائم مي شود ، اما معمولا يک مرد غالباً حاضر نيست با زني که زنا کرده است، پيمان وفاداري ببندد و بالعکس
6- در ازدواج موقت امکان آميزش جنسي دسته جمعي نيست، اما در زنا هر تعداد پسر مي توانند با يک دختر و بر عکس آميزش کنند يازنی هم زمان با چندين جنس مخالف رابطه داشته باشد
نتیجه آنکه ازدواج موقت، مانند ازدواج دائم، یک رابطه با ضوابط خاص و روشن بوده وبه منزله امضای یک قرارداد حقوقی است که عدم رعایت هریک از ارکان آن سبب بی اعتباری و عدم مشروعیت آن می شودو نباید گمان نمود که ازدواج موقت، تنها چند لفظ است و تفاوت دیگری با روابط نامشروع ندارد بلکه نگه داشتن عده از ارکان اصلی آن بوده و عدم رعایت آن سبب نامشروع شدن رابطه می گردد و شایان ذکر است ازدواج موقت امروزه در كشورهای دیگر به نام ازدواج توافقی مطرح می شود كه زن و شوهری توافق می كنند تا مدت چند سال با هم زندگی مشترك داشته باشند و در صورت موافق بودن علایق و سلیقه ها در روحیات یكدیگر، با هم عقد ازدواج دائم ببندند و كاملاً مشخص است كه این عمل با آنچه در كشورها به نام فحشا وجود داردتفاوت اساسی دارد.